Οι μετεωρολόγοι ξεχωρίζουν τα σύννεφα παίρνοντας υπ’ όψιν τα εξής βασικά κριτήρια:
α. Το ύψος στο οποίο βρίσκονται τα σύννεφα
β. Τη μορφή τους
γ. Την εσωτερική δομή τους
δ. Το πώς σχηματίζονται
ε. Τη διαφάνειά τους
Με βάση τα παραπάνω κριτήρια δημιουργήθηκε μία πολύπλοκη ταξινόμηση των νεφών με πλούσια ονοματολογία, διεθνώς παραδεκτή στη λατινική γλώσσα με την οποία εξοικειώνονται οι επαγγελματίες μετεωρολόγοι μετά από μακρόχρονη εμπειρία στην παρατήρηση. Για την περίπτωση όσων ασχολούνται με τη θάλασσα, επαγγελματιών ναυτικών και ερασιτεχνών, κάνοντας απλούστερη την ταξινόμηση των νεφών, την περιορίζουμε στους 10 βασικούς τύπους των νεφών.
Οι δέκα αυτοί βασικοί τύποι των νεφών, ανάλογα με το ύψος της βάσης τους από την επιφάνεια του εδάφους ή της θάλασσας, χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: Τα Υψηλά, Μέσα και Χαμηλά σύννεφα.
Υψηλά σύννεφα (CH)
CIRRUS (Ci) – ΘΥΣΑΝΟΙ
Είναι τα υψηλά σύννεφα και σχηματίζονται συνήθως σε υψόμετρα πάνω από 30.000 πόδια. Μοιάζουν με λεπτές λευκές κλωστές ή στενές λεπτές ζώνες και αποτελούνται από λεπτούς παγοκρυστάλλους λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών που επικρατούν εκεί ψηλά. Τα μεγάλα ανοίγματα και η διαφάνειά τους, επιτρέπουν κατά την ημέρα την εμφάνιση του ήλιου.
Όταν είναι πολύ αραιά και δεν παρουσιάζουν ανάπτυξη (αύξηση) η εμφάνισή τους δεν δηλώνει τίποτα το αξιόλογο για τον καιρό. Όταν μοιάζουν με άγκιστρα και έχουν ακτινωτές προεκτάσεις είναι προάγγελοι κακοκαιρίας και δηλώνουν ότι πλησιάζει το θερμό μέτωπο κάποιου βαρομετρικού χαμηλού, ιδιαίτερα όταν προοδευτικά γεμίζει ο ουρανός και τα νέφη γίνονται cirrostratus. Μερικές φορές τα cirrus με μορφή φαρδιάς λευκής ζώνης, δηλώνουν την παρουσία αεροχειμάρρου (jet stream) στην ανώτερη ατμόσφαιρα.
CIRROSTRATUS (Cs) – ΘΥΣΑΝΟΣΤΡΩΜΑ
Είναι διαφανές στρώμα σύννεφου, υπόλευκο συμπαγές με ινώδη εμφάνιση. Όταν καλύπτει ολόκληρο τον ουρανό, δεν κρύβει τον ήλιο και μερικές φορές δημιουργεί φωτεινούς κύκλους γύρω απ’ αυτόν, ακόμα και γύρω από το φεγγάρι (οπτικό φαινόμενο άλως) επειδή αποτελείται από παγοκρυστάλλους.
Όταν τα cirrostratus εμφανίζονται σαν στρώμα που προοδευτικά απλώνεται και γεμίζει τον ουρανό, αυτό σημαίνει ότι πλησιάζει θερμό μέτωπο κάποιου βαρομετρικού χαμηλού με επακόλουθα βροχών κ.λπ. Εάν με την εμφάνισή τους δεν παρουσιάζουν αύξηση, αυτό σημαίνει ότι οι βροχές περνούν από μακρυά.
CIRROCUMULUS (Cc) – ΘΥΣΑΝΟΣΩΡΕΙΤΕΣ
Είναι στρώμα από λευκά λεπτά σύννεφα με μορφή κόκκων ή ρυτίδων. Έχουν πολύ μικρή κατακόρυφη ανάπτυξη. Είναι συμπαγή και λόγω της λεπτής υφής τους δεν δημιουργούν σκιές. Είναι σπάνια σύνεφφα για τα γεωγραφικά πλάτη της Μεσογείου και συνήθως η εμφάνισή τους δηλώνει ότι πλησιάζει κακοκαιρία.
Μέσα σύννεφα (CM)
ALTOCUMULUS (Ac) – ΥΨΙΣΩΡΕΙΤΕΣ
Είναι σύννεφα που εμφανίζονται πολύ συχνά. Έχουν σχήμα σχεδόν σφαιρικών μαζών ή κυλίνδρων, συνήθως χωρισμένων μεταξύ τους, με λεπτή ή λίγο γκριζωπή απόχρωση. Αποτελούνται από υδροσταγονίδια και όταν οι θερμοκρασίες είναι πολύ χαμηλές περιέχουν παγοκρυστάλλους. Μερικές φορές μοιάζουν με cirrocumulus, αλλά εάν κάνουν σκιές τότε είναι altocumulus.
Τα σύννεφα αυτά συνήθως δεν συνοδεύονται με άσχημο καιρό. Όταν όμως εμφανίζονται σαν παράλληλοι ρόλοι προειδοποιούν ότι προηγούνται κάποιου θερμού μετώπου, με επακόλουθα βροχών ή και κακοκαιρίας. Όταν τα altocumulus εμφανίζονται με μορφή πυργίσκου που αναπτύσσεται προς τα επάνω, συνήθως προηγούνται ισχυρών βροχών και καταιγίδων.
ALTOSTRATUS (As) – ΥΨΙΣΤΡΩΜΑΤΑ
Είναι λευκό ή γκριζωπό συνεχές στρώμα σύννεφου, ομοιόμορφης εμφάνισης και καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του ουρανού ή ολόκληρο τον ουρανό. Τα altostratus μερικές φορές μοιάζουν με τα cirrostratus, αλλά διαφέρουν απ’ αυτά γιατί έχουν σκουρότερη απόχρωση. Ο ήλιος και η σελήνη φαίνονται πολύ αμυδρά σαν να είναι πίσω από θαμπό γυαλί. Αποτελούνται από υδροσταγόνες ή παγοκρυστάλλους εάν επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.
Είναι σύννεφα που δίνουν βροχή ή χιόνια. Εφ’ όσον το στρώμα τους συνεχώς αναπτύσσεται και πυκνώνει, προειδοποιούν ότι πλησιάζει βαρομετρικό χαμηλό με επακόλουθα βροχής ή χιονιού, περιορισμένης ορατότητας, αύξησης του ανέμου και υψηλού κυματισμού. Συνήθως ακολουθούν και καταιγιδοφόρα σύννεφα cumulonimbus.
NIMBOSTRATUS (Ns) – ΜΕΛΑΝΟΣΤΡΩΜΑ
Είναι πυκνό στρώμα νεφών με σκούρα γκρι απόχρωση. Είναι χαμηλότερα από τα altocumulus και altostratus και λόγω της πυκνότητάς τους κρύβουν εντελώς τον ήλιο. Συνήθως συνυπάρχουν και άλλα ακανόνιστα σύννεφα κάτω από αυτά.
Είναι σύννεφα τα οποία δεν εμφανίζονται συχνά στα γεωγραφικά πλάτη της Μεσογείου θάλασσας και δίνουν συνεχείς βροχές και χιόνια τους χειμερινούς μήνες.
Επειδή τα nimbostratus είναι τα χαμηλότερα από τα μέσα νέφη, σε μερικά βιβλία αναφέρεται ότι ανήκουν στην κατηγορία των χαμηλών νεφών.
Χαμηλά σύννεφα (CL)
CUMULUS (Cu) – ΣΩΡΕΙΤΕΣ
Είναι πυκνά σύννεφα κατακόρυφης ανάπτυξης με μορφή λοφίσκων ή πύργων και ευκρινώς ξεχωρίζουν μεταξύ τους. Η πλευρά της επιιφάνειάς τους που φωτίζεται από τον ήλιο έχει λευκό φωτεινό χρώμα ενώ η πλευρά την οποία δεν βλέπει ο ήλιος είναι γκριζωπή και η βάση τους σκουρότερη.
Εμφανίζονται πολύ συχνά και συνήθως καλύπτουν το 25% του ουρανού. Γενικά είναι σύννεφα καλοκαιρίας και χαρακτηρίζουν λίγο νεφελώδη καιρό. Όταν όμως έχουν μεγάλη κατακόρυφη ανάπτυξη, με αρκετά ογκώδη εμφάνιση δημιουργούν όμβρους βροχής, δηλαδή αραιές χονδρές σταγόνες βροχής. Στο στάδιο αυτό της ανάπτυξής τους, τείνουν να μετασχηματιστούν σε καταιγιδοφόρα σύννεφα cumulonimbus.
CUMULONIMBUS (Cb) – ΣΩΡΕΙΤΟΜΕΛΑΝΙΕΣ
Είναι αρκετά πυκνό σύννεφο, μεγάλης κατακόρυφης ανάπτυξης με μορφή βουνού ή τεράστιου πύργου. Η κορυφή του μπορεί να είναι περίπου σφαιρική ή σχεδόν επίπεδη και να μοιάζει με λοφία ή άκμονα. Τα σύννεφα cumulonimbus που είναι καταιγιδοφόρα σύννεφα, είναι τα περισσότερο επικίνδυνα σύννεφα. Όταν βρεθούμε κάτω από σύννεφο cumulonimbus, ο ουρανός φαίνεται πολύ σκοτεινός, εκδηλώνεται δυνατή βροχή ή καταιγίδα, δηλαδή πυκνές χονδρές σταγόνες, και ακόμα καμμιά φορά χαλάζι ή χιόνι, εφ’ όσον το επιτρέπουν οι συνθήκες θερμοκρασιών. Οι αστραπές και οι βροντές δημιουργούνται μέσα σε αυτά τα σύννεφα.
Οι άνεμοι στην επιφάνεια της θάλασσας ή της ξηράς κάτω απ’ αυτά τα σύννεφα είναι ισχυροί ή και θυελλώδεις, συνήθως 25 με 40 κόμβοι (4 με 8 Μποφόρ) περίπου στις άκρες του σύννεφου.
STRATOCUMULUS (Sc) – ΣΤΡΩΜΑΤΟΣΩΡΕΙΤΕΣ
Είναι σύννεφα οριζόντιας ανάπτυξης, μοιάζουν με ακανόνιστα χρώματα λευκής ή γκριζωπής απόχρωσης με σκοτεινές επιφάνειες οι οποίες φαίνονται σαν κινούμενες σκιές. Μερικές φορές μοιάζουν με σύννεφα altocumulus, αλλά είναι πολύ χαμηλότερα και συνήθως σκουρότερα.
Αποτελούνται από υδροσταγονίδια εκτός των περιπτώσεων όπου οι θερμοκρασίες είναι πολύ χαμηλές και επιτρέπουν τη δημιουργία παγοκρυστάλλων. Συνήθως καλύπτουν μικρό μέρος του ουρανού. Μερικές φορές μεγαλύτερο ή σχεδόν και ολόκληρο τον ουρανό. Δημιουργούν ασθενείς βροχές ή και ψεκάδες (ψιχάλισμα) ή και ασθενή χιονόπτωση.
STRATUS (St) – ΣΤΡΩΜΑΤΑ
Είναι ένα ομοιόμορφο στρώμα σύννεφου γκριζωπής απόχρωσης που πολλές φορές φτάνει και ακουμπάει στην επιφάνεια της θάλασσας ή της ξηράς και δύσκολα ξεχωρίζεται από την πυκνή ομίχλη. Τα stratus δεν έχουν μεγάλο ύψος ούτε πάχος. Δεν δίνουν βροχή και σπάνια δίνουν ψεκάδες (ψιχάλισμα). Στην περίπτωση ενός θερμού μετώπου, η βροχή που το συνοδεύει δημιουργεί κορεσμό (σε υδρατμούς) στον ψυχρό αέρα κάτω από το θερμό μέτωπο, οπότε σχηματίζονται σύννεφα stratus ή ομίχλη.
Από το βιβλίο Ναυτική Μετεωρολογία του Γεώργιου Ε. Κασιμίδη